Dotychczasowymi laureatami Nagrody Lednickiego Orła Piastowskiego zostali: prof. dr hab. Gerard Labuda, prof. dr hab. Zofia Kurnatowska, prof. dr hab. Jerzy K. Strzelczyk, prof. dr hab. Zygmunt Świechowski, prof. dr hab. Klementyna Żurowska, prof. dr hab. Henryk Samsonowicz oraz prof. dr hab. Jerzy Wyrozumski.

Profesor dr hab. Antoni Gąsiorowski jest wybitnym historykiem – mediewistą związanym rodzinnie i zawodowo z Wielkopolską, z Poznaniem. Urodzony w 1932 roku jest doskonałym reprezentantem pokolenia lat 30. i losów (na szczęście nie nazbyt tragicznych) bohaterów urodzonych w tamtych czasach. Urodzony Poznaniak, pochodzi z rodziny o silnych korzeniach patriotycznych – ujawniających się na polu politycznym i kulturalnym. Jego rodzina od pokoleń działała bardzo aktywnie na terenie Wielkopolski – zarówno na polu patriotycznym, społecznym jak i kulturowym. Angażując się zarówno w kolejne zrywy powstańcze, jak i organizując przedsięwzięcia w zakresie wydawniczym, medycznym czy społecznym, tworząc m.in. zręby pod powstanie Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego. Antoni Gąsiorowski wyrastał w duchu poczucia patriotyzmu i kultu pracy organicznej.

Maturę, przyszły Profesor, zdawał w poznańskim gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego i w 1950 roku rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Niestety pierwszy etap studiów skończy się dla niego nagle w 1953 roku, kiedy ze względów politycznych Profesor nie kończy studiów w normalnym trybie. Egzamin magisterski zdaje w 1959 roku na uniwersytecie poznańskim w trybie eksternistycznym na seminarium profesora Kazimierza Tymienieckiego, który otoczył Go swoją opieką. Po „zakończeniu” przygody uniwersyteckiej w latach 50. podejmuje liczne dorywcze prace, które znakomicie przygotowały Go do podjęcia późniejszej pracy naukowej i badawczej. W okresie 1953-1956 gromadzi m.in. materiały źródłowe dla poznańskich i warszawskich mediewistów. A paradoksalnie drogę do tytułu profesora ułatwiła Antoniemu Gąsiorowskiemu cenzura! Otóż, początki Jego pracy łączą się z zaangażowaniem w filii Biblioteki Raczyńskich w Śremie (nieistniejąca), następnie w Kronice Miasta Poznania i w końcu w redakcji Wydawnictwa Poznańskiego. I właśnie tak pięknie rozpoczęta współpraca z Wydawnictwem skończyła się nagłym rozwiązaniem umowy na skutek interwencji cenzury i przymusową redukcją etatów!

Początek publikacji Profesora to rok 1957, gdy w Kronice Miasta Poznania tegoroczny Laureat Nagrody Orła Lednickiego publikuje dwa pierwsze artykuły – jeden poświęcony wydarzeniom poznańskim roku 1956 i drugi tyczący setnej rocznicy powołania PTPN. Wkrótce też (1960 r.) Jego praca magisterska poświęcona tzw. prawu niemieckiemu w Małopolsce w XIII i XIV wieku ukazała się w prestiżowym wydawnictwie naukowym – w Rocznikach Historycznych.

Pracę, która na zawsze związała Laureata z nauką, rozpoczął w 1958 roku w poznańskim ratuszu będącym oddziałem Muzeum Narodowego. Od 1962 roku wiąże się on z Polską Akademią Nauk, początkowo pracując w Zakładzie Słowianoznawstwa, a następnie w In­stytucie Historii, obejmując kierownictwo Pracowni (później Zakładu) Słownika Historyczno-Geograficznego Ziem Polskich w Średniowieczu. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1978 roku, zwyczajnego w roku 1990.

Jego praca doktorska dotyczyła zagadnień zarządu administracji Wielkopolski późnośredniowiecznej i wyznaczała nurt badawczy Laureata poświęcony dziejom administracji średniowiecznej. Kierunek ten kontynuował jeszcze w swej pracy habilitacyjnej poświęconej średniowiecznym urzędnikom wielkopolskim. Niejako przy okazji pojawiały się inne prace autorstwa Profesora – opracowania przyczynkarskie, rozprawy, recenzje. Ale też przez Niego została zainicjonowana fundamentalna praca składająca się z kilkunastu tomów, a dotycząca Urzędników dawnej Rzeczpospolitej od XII po XIV wiek. Seria ta ukazuje się do dnia dzisiejszego. Innym wielkim dziełem Profesora jest praca nad Słownikiem Historyczno-Geograficznym Ziem Polskich. Na osobną uwagę zasługuje inicjatywa i praca nad materiałami źródłowymi, które zaowocowały wydawnictwem niezwykle ważnym – Kodeksem Dyplomatycznym Wielkopolskim. Wydawnictwem kontynuowanym i zbierającym dokumenty związane ze średniowieczną Wielkopolską. A trzeba tu jeszcze dodać prace poświęcone walce o władzę i liczne biogramy postaci ze średniowiecza, które ukazały się m.in. w Wielkopolskim Słowniku Biograficznym redagowanym także przez Laureata.

Naukowy dorobek prof. dr hab. Antoniego Gąsiorowskiego skupia się na badaniach Wielkopolski, zawsze z uwzględnieniem perspektywy ogólnopolskiej i europejskiej. Profesor uczestniczył też w szeregu opracowaniach historii regionalnej. Jest inicjatorem i inspiratorem szeregu przedsięwzięć w zakresie wydawania źródeł historycznych. Był także redaktorem niezwykle istotnych wydawnictw naukowych – m.in. Rocznika Historycznego, Słownika Starożytności Słowiańskich, Słownika historyczno-geograficznego województwa poznańskiego w średniowieczu.

Tak więc wyraźnie możemy wydzielić dwa główne obszary naukowej działalności Profesora – źródłoznawczy i związany z problematyką administracji średniowiecznej. Na styku tych dwóch obszarów pojawił się trzeci nurt zainteresowań, mianowicie podróże panujących. Należy podkreślić, że wymienione tu zagadnienia i wspomniane obszary badań zawsze orientują się wokół Wielkopolski i Poznania okresu średniowiecza.

Dla badaczy epoki piastowskiej dał najbardziej podstawowe instrumenty, w postaci nowej serii Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski, Słownika historyczno-geograficznego, spisu urzędników, haseł biograficznych w Wielkopolskim słowniku biograficznym i Polskim słowniku biograficznych.

Bez wątpienia praca naukowa, badania nad osadnictwem, dziejami administracji, wokół walki o władzę w średniowieczu to jedna z pasji Profesora Antoniego Gąsiorowskiego. Ale jest jeszcze jedna pasja, o której mniej wiemy – to taternictwo! Przez ćwierć wieku wspinał się na szczyty Europy i Azji. Był członkiem Klubu Wysokogórskiego, a także Polskiego Związku Alpinizmu.

Profesor od 1965 roku jest członkiem (obecnie członkiem honorowym) Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, którego jednym z założycieli był Jego pradziad. Przez dwie kadencje Antoni Gąsiorowski pełnił funkcję Prezesa.

W trakcie swojej działalności naukowej profesor Antoni Gąsiorowski przyczynił się do upowszechnienia wiedzy z zakresu średniowiecznych dziejów Polski piastowskiej stąd też przyznanie Panu Profesorowi honorowej „Nagrody Lednickiego Orła Piastowskiego” jest jak najbardziej uzasadnione i wskazane.

Uroczystość wręczenie Nagrody Laureatowi będzie miała miejsce w dniu 25 maja po wotywnej mszy świętej (odprawianej od godz. 11,00) celebrowanej przez ks. abp. Józefa Kowalczyka Prymasa Seniora w intencji księcia Mieszka I w rocznicę jego śmierci i dynastii piastowskiej, o godzinie 12.00 w siedzibie głównej Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy w Dziekanowicach – w kaplicy przy palatium na Ostrowie Lednickim.

Jacek Wrzesiński/red